Sadržaj
Kod sumnje na vaskularna oboljenja gornjih ekstremiteta, potrebno je uraditi kolor dopler pregled određenih delova ruke. U zavisnosti od sumnje, mogu se raditi pregledi jedne ruke, obe ruke ili ciljani dopler pregled podlaktice (u slučaju kontrole arteriovenske fistule – AVF, ili u slučaju sumnje na pseudoaneurizmu).
Indikacija za dopler pregled jedne ruke su najčešće edem ruke, u slučaju sumnje na duboku vensku trombozu; hladna ruka i odsustvo pulseva, kod sumnje na okluzivnu bolest arterija ili slabost/atrofija ruke sa oslabljenim pulsevima, kod sumnje na stenozantnu bolest arterija; kao i eritem i fokalni edem ruke, kod sumnje na tromboflebitis.
Retko se radi dopler pregled obe ruke, samo u slučaju simptomatologije obe ruke istovremeno, ili kao preoperativna priprema za AVF kako bi se izvršila procena stanja površnih vena ruku.
Kolor dopler pregled podlaktice se vrši samo u slučaju kontrole AVF, kod sumnje na smanjenu fuknciju AVF ili sumnje na stenozu bilo kog dela vaskularnog puta dijalizne AVF; u slučaju hematoma postproceduralno nakon koronarne intervencije, kod sumnje na pseudoaneurizmu ili jatrogenu AVF; kao i pre koronarografije, kada je potrebno proceniti a. Radialis za arterijski graft.
Vaskularna anatomija ruke – arterije
Desna arterija subklavija je grana trunkusa branhijalisa, dok leva arterija subklavija izlazi direktno iz luka aorte kao njen treća grana. Ostale arterije obostrano imaju isti anatomski položaj, tj. a. subklavija nastavlja kao arterija aksilaris od nivoa spoljašnje ivice prvog rebra. Nadlaktna arterija (a. brachialis) nastavlja pazušnu arteriju od donje ivice tetive velikog oblog mišića spuštajući se unutrašnjom stranom nadlakta sve do lakatne jame gde se deli u dve završne grane (a. ulnaris i a. radialis).
Vaskularna anatomija ruke – vene
Sve vene ruke se dele na površne i duboke. Površne vene se nalaze odmah ispod kože, dok su duboke vene ruke nešto brojnije od površnih i nalaze se dublje u tkivu i prate velike arterije i po njima dobijaju imena. Karakteristično je da se i površne i duboke vene nalaze čitavom dužinom ruke i da su povezane mnogobrojnim anastomozama. Na mestima ulivanja bočnih vena u glavno vensko stablo, uvek se nalazi završni venski zalizak.
Najvažnije duboke vene podlakta (slika ispod) su parne vene koje prate a. ulnaris i a. radialis. Iz dlanske strane šake, krv se odvodi putem vv. ulnares. U predelu zgloba lakta od vv. ulnares odvaja se jedna velika anastamotična grana, koja se spaja sa središnjom površnom venom lakta (v. mediana cubiti). Krv iz dubokih vena nadlanice se odvodi putem vv. radiales, koje su nešto manje od vv. ulnares. U blizini prevoja lakta vv. ulnares i vv. radiales se spajaju i grade vv. brachiales, koja leže sa unutrašnje, odn. spoljašnje strane a. brachialis. U blizini donje ivice m. subscapularis vene vv. brachiales se spajaju i obrazuju v. axillaris, koja prati unutrašnju stranu istoimene arterije. Kod spoljašnje ivice prvog rebra, pazušna vena napušta pazušnu jamu i nastavlja se kao potključna vena (v. subclavia). Potključna vena se spaja sa venskim sudom glave i vrata (v. jugularis interna) i gradi v. brachiocephalica. Desna i leva brahiocefalična vena obrazuju gornju šuplju venu (v. cava superior).
Sve površne vene ruke su pritoke spoljašnje (v. cephalica) i unutrašnje površne vene (v. basilica). Spoljašnje površno vensko stablo pruža se celom svojom dužinom spoljnim delom prednje strane ruke, dok je unutrašnje stablo nešto kraće i proteže se unutrašnjim delom prednje strane podlakta i završava se oko sredine nadlakta. Pored već spomenutih velikih površnih vena, značajne su i v. cephalica accessoria i v. mediana antebrachii. Završni deo cefalične vene prodire u dubinu i iznad malog grudnog mišića, gde se uliva u v. axillaris. Oko sredine nadlakta bazilična vena se uliva u jednu od nadlaktnih vena ili završni deo stabla bazilične vene se spaja sa nadlaktnim venama i na taj način obrazuje pazušnu venu. Središnja vena podlakta (v. mediana antebrachii) se pruža sredinom prednje strane podlakta i završava se u predelu prednje strane zgloba lakta na jedan od dva načina, praveći venski splet u obliku slova ćirilično “I” ili slova “M”.
Kolor dopler pregled ruku
Pregled počinje eksploracijom subklavijalnih krvnih sudova, kako u supraklavikularnoj, tako i infraklavikularnoj regiji put lateralno. Važno je pregledati regiju baze vrata i gornjeg torakalnog otvora (koliko je dostupno) i obavezno evaluirati ipsilateralnu jugularnu venu i venski ugao.
Na slici ispod vidi se kolorni prikaz arterije subklavije, kao i karakteristična trifazična kriva protoka.
Na slikama ispod vidi se kolorni prikaz vene subklavije, kao i karakteristična venska kriva protoka.
Nakon pregleda arterije i vene subklavije, pregleda se aksilarna regija sa aksilarnim krvnim sudovima i nastavlja se na proksimalni deo brahijalnih krvnih sudova. U nastavku niz unutrašnju stranu nadlaktice prate se brahijalni krvni sudovi (uz njih istovremeno pratimo i venu baziliku).
Vene pod sondom moraju biti kompresibilne, jer na taj način se proverava njihova protok, tj. da li postoji trombna masa unutar lumena vene. Vene koje sadrže trombne mase u lumenu su nekompresibilne. Na slikama ispod prikazana je uredna aksilarna vena i njena kompresibilnost pod sondom.
Kao što je gore pomenuto cefalična vena se uliva u aksilarnu venu, što je prikazano na slici ispod, prikaz vene subklavije preostijalno.
Na slici ispod vidi se brahijalna arterija i karakterističan trifazičan protok.
Na slikama ispod prikazane su vene nadlaktice, kao i karakteristični venski protoci kroz krvne sudove i položaj sondi prilikom pregleda.
Na slikama ispod vidi se ultrazvučni prikaz nadlaktice sa pripadajućim krvnim sudovima (vene i arterije), kao i prikaz položaja sonde prilikom pregleda.
U kubitalnoj regiji prikazujemo račvu brahijalne arterije i početne delove ARad i AUln, uz evaluaciju i površnih kubitalnih vena. Ostatak podlaktice je obično dovoljno prikazati samo prekarpalno, tj. distalne delove A. Radialis i A. Ulnaris. Cefalična i ostale površne vene se prikazuju samo ako ima indikacije/sumnje na patološke promene istih.
Na slici ispod vidi se ultrazvučni prikaz postkubitalna regija podlaktice, kao i položaj sonde prilikom pregleda.
Histeogrami brzine na magistralnim krvnim sudovima arterijama bi trebalo da budu trifazični, brzine protoka do oko 150cm/s.
Na slici dole vidi se kriva protoka i kolorni prikaz arterije, kao i njihovih brzina.
Prilikom fizičke aktivnosti kriva protoka se fiziološki menja tako što postoji otklon od bazične linije i bifazičan kontinuiran protok kroz krvne sudove, što je prikazano na slici dole.
Postoje razne fiziološke varijacije u broju magistralnih krvnih sudova ruku. Najčešće dolazi do udvajanja brahijalne arterije, tj. postoje nadlaktične a. radialis i a. ulnaris. Duplikacije arterija podlaktice su nešto ređe, ali se nalaze, kao i varijabilne akcesorne i prokobrojne arterije podlaktice. Duplikacije aksilarne arterije su veoma retke, a duplikacije potključne arterije su izuzetno retke.
Na slikama ispod vide se ultrazvučni, grafički i arteriografski prikaz duplikacija arterija.
